Wikizziunariu:Aggittivi

Da Wikizziunariu, lu dizziunariu a cuntinutu lìbbiru.

Aggittivi[cancia]

La casa bedda. Lu muru àutu.

Aggittivi pusissivi[cancia]

L'aggittivi pusissivi sunnu:

                       Singulari
            Miu                       mia 
            Tou                       tua
            Sou                       sua


                        Plurali


       Nosrtu                                 nostru             
       Vostru                                  vostru             
        Soi                                     soi 

St'aggittivi, a lu singulari si cuntràinu 'n mè, tò, sò, e nta lu plurali 'n :

St'aggittivi sunnu puru usati cu na pripusizzioni sìmprici o cumposta:

Iddu jòca cu la tò badda.

Dda casa è di sò matri.

Aggittivi nnicativi[cancia]

          Chistu                    Chista
          Chiddu                    Chidda

Si ponnu cuntràiri a :

          Stu                         Sta
          Ddu                         Dda   

Aggittivi quantitativi[cancia]

L'aggittivi quantitativi ìnnicanu quantitati:

Quantu, picca, troppu, tantu, abbastanti, assai

Aggittivi dimustrativi[cancia]

L'aggittivi dimustrativi sunnu chiddi ch'ìnnicanu di cui o di chi parramu:

         Masculinu              Fimmininu                              
       Chistu                chista          
       Chissu                chissa          
       Chiddu                chidda     

St'aggittivi sunnu spissu usati nta la forma cuntratta:

        Stu                       sta             
        Ssu                        ssa             
        Ddu                        dda 

Diminutivu, maiurativu e pijurativu[cancia]

N sicilianu ci sunnu certi modi d'altirari la qualitati o la quantitati d'un nomu o di n'aggittivu.

Lu diminutìvu[cancia]

Pi spicificari quantitati o qualitati, fari quarcunu o quarchi cosa cchiù nichi o p'ammustrari affizzioni (vizziggiativu). Pi fari lu diminutivu s'agghiùncinu li suffissi iddu, eddu, uddu, teddu, ceddu, uzzu, a lu nomu o a l'aggittivu:

Sèggia, siggitèdda, Màsculu, masculìddu, Pezzu, pizzùddu, piru, pirìddu, Soru, surùzza,

Lu maiurativu[cancia]

Pi spicificari puru quantitati o qualitati, nta stu casu d'aumentu di lu suggettu. Pi fari lu maiurativu s'agghiunci lu suffissu uni a lu singulari e una a lu plurali di lu nomu o di l'aggittivu

Casa, casùni, Manu, manùni,

Lu pijurativu[cancia]

Pi significari bruttizza. Pi fari lu pijurativu s'agghiunci lu suffissu azzu (mascul.) o azza (fimmin.) a lu nomu o a l'aggittivu, e tutti dui gèniri finìscinu cu la i a lu plurali:

Casa, casàzza, aceddu, aciddàzzu,

Cumparativu e assulutu[cancia]

Lu cumparativu n sicilianu è fattu di dui maneri: paragùni di qualità agghiuncennu n'avverbiu:

comu, tantu e quàntu

E paragùni d'iniqualità, agghiuncennu l'avverbi

cchiù, menu

Certi cumparativi, fatti cu mègghiu o pèju, nun pìgghianu l'avverbiu cchiù:

Lu superlativu rilativu[cancia]

Si forma agghiuncennu l'artìculu ditirminativu lu, la, li, a l'avverbiu:

Li cchiù nichi, Lu cchiù forti

Lu superlatìvu assulutu[cancia]

Si forma agghiuncennu lu suffissu ìssimu, ìssima, pi lu singulari e ìssimi pi lu plurali. Si pò puru furmari cu l'avverbi assai, veru o lu suffissu uni:

Benìssimu, carìssimu, assài lentu, veru duci, riccùni